Beschrijving
Dit herdenkingsmonument op het kruispunt van de Edith Cavellstraat en de Marie Depagestraat werd ingehuldigd in 1920 en brengt hulde aan twee vrouwen die hun stempel gedrukt hebben op de Eerste Wereldoorlog: Edith Cavell en Marie Depage. Het werk van beeldhouwer Paul Du Bois onderscheidt zich door zijn allegorische benadering. In plaats van de twee heldinnen rechtstreeks voor te stellen heeft Du Bois ervoor gekozen om hun opoffering te symboliseren aan de hand van een bronzen gebeeldhouwde groep, leunend op een zuil in blauwe steen.
De opschriften op de zuil zijn aangrijpend: in gouden letters “À Edith Cavell. À Marie Depage. 1915” en in witte letters het dramatisch opschrift: “Passant, dis-le à tes enfants, ils les ont tuées”.
Rechts van de zuil houdt een gesluierde vrouw, die het dankbare België voorstelt, een tak vast die wijst naar het opschrift. Links leunt een gevleugelde man, die de vrede of de justitie symboliseert, op een bos bloemen, zijn rustige gezicht is naar de voorbijgangers gedraaid.
De kunstenaar: Paul Du Bois
Paul Du Bois, geboren in Sougné (Luik) in 1859 en gestorven in Ukkel in 1938, is een erkend beeldhouwer en medailleur. Hij volgde een kunstopleiding aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Brussel, ondanks het verzet van zijn vader, die wou dat hij in de handel ging. Du Bois wijdde zijn carrière aan onderwijs, aan deelname aan artistieke kringen zoals Uccle Centre d’Art en aan de verwezenlijking van openbare kunstwerken. Zijn werk is te bezichtigen in verschillende Belgische steden, onder andere in Brussel, Luik, Bergen en Aarlen. Het monument gewijd aan Edith Cavell en Marie Depage is een van zijn meest emblematische creaties.
De inhuldigingen
Het Ukkelse monument werd op 15 juli 1920 ingehuldigd in de oude tuin van het hospitaal waar Edith Cavell en Marie Depage werkten. Deze plek, op het kruispunt van de straten die voortaan hun naam dragen, staat symbool voor hun bijdrage tijdens de oorlog. Op de inhuldigingsplechtigheid waren vooraanstaande figuren aanwezig, onder wie koningin Elisabeth, vertegenwoordigers van de Belgische en Britse overheid en Paul Du Bois zelf. De Brabançonne en God Save the King weerklonken als eerbetoon aan de twee heldinnen, net als toespraken die hulde brachten aan hun herinnering. Na de onthulling van het monument werden er bloemen neergelegd.
De heldinnen
Edith Cavell, geboren op 14 december 1865 in Swardeston, Engeland, was verpleegster en directrice van de École des Infirmières die door dokter Antoine Depage in Brussel gesticht werd. Tijdens de oorlog vormde ze deze school om tot een hospitaal van het Rode Kruis en nam ze deel aan een exfiltratienetwerk van geallieerde soldaten. Ze werd in augustus 1915 opgepakt door de Duitse overheid, veroordeeld wegens verraad en op 11 oktober 1915 geëxecuteerd op de Nationale Schietbaan van Brussel. Haar opoffering kende een immense internationale weergalm en werd een symbool voor het verzet en het medeleven.
Marie Depage, geboren Picard op 23 september 1872 in Brussel, was de echtgenote van dokter Antoine Depage. Ze was bestuurster van de École des Infirmières en speelde ook een belangrijke rol in de verspreiding van de padvinderij in België. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werkte ze bij de ziekenwagen van het Koninklijk Paleis en daarna bij die van L’Océan in De Panne. In 1915, toen ze naar de Verenigde Staten vertrok om geld in te zamelen voor de oorlogsinspanning, ging ze aan boord van de Lusitania, een oceaanstomer die door de Duitsers getorpedeerd werd. Marie Depage kwam om in de schipbreuk op 5 mei 1915, voor de kust van Ierland.
Een monument ter nagedachtenis
Het monument voor Edith Cavell en Marie Depage is veel meer dan een eenvoudig eerbetoon. Het belichaamt de dankbaarheid van België voor deze twee vrouwen die hun leven opofferden om anderen te redden, in tragische omstandigheden die hun stempel op de geschiedenis drukten. Door hun acties en hun tragisch overlijden in 1915 werden ze symbolen van moed en menselijkheid en versterkten ze de geallieerde propaganda en de internationale veroordeling van de wreedheden van de oorlog. Dit monument staat op een plek die doordrenkt is van herinneringen en nodigt toekomstige generaties uit om zich deze heldinnen te herinneren.
