Het monument ter ere van de boswachters staat in een bocht van een pad in het Zoniënwoud. Het is geïnspireerd op de Keltische begrafenistradities en heeft de vorm van een cromlech, gemaakt van Wéris-puddingsteen, een natuurlijk beton.
Op de elf menhirs die de cirkel rond de dolmen vormen staat de voor- en achternaam en de plaats van herkomst van elf boswachters die in de Eerste Wereldoorlog het leven lieten. Op de deksteen van het portiek staat het opschrift “Aux forestiers morts pour la patrie, 1914-1918”.
De kunstenaar: Richard Viandier
Richard Viandier, geboren in 1858 in Nil-Saint-Vincent, was een Belgische kunstenaar die zijn opleiding genoot aan de academies van Elsene en Sint-Joost-ten-Node. Hij staat vooral gekend om zijn landschapsschilderijen, waaronder talrijke zichten op bossen zoals het Zoniënwoud en de Ardennen, en heeft een blijvende stempel gedrukt op de Belgische kunst. In 1920 werd zijn gedenkteken voor de boswachters die sneuvelden in de Grote Oorlog ingehuldigd in het Zoniënwoud.
De elf rechtopstaande stenen, die doen denken aan menhirs, omringen een dolmen die de overgang van leven naar dood symboliseert. Deze architecturale keuze verwijst naar de oude bewoners van het Zoniënwoud, vanaf het neolithicum (5e-4e millennium voor Christus), waarvan nog overblijfselen te zien zijn zoals grafheuvels en een versterkt kamp in de buurt van Bosvoorde.
Oorspronkelijk stond het monument op een heuvel met bomen, waar vandaag de dag niets meer van over is.
De inhuldiging van het monument
Op 30 mei 1920 kwamen duizenden mensen bijeen voor de inhuldiging van het monument. De stoet trok van de Kleine Hut naar het Grasdellepad, waar het eerbetoon aan de boswachters staat. Onder de aanwezige vooraanstaande figuren bevonden zich Henry Carton de Wiart, de toenmalige eerste minister, baron Albéric Ruzette, minister van Landbouw, graaf Amédée Visart de Bocarmé, voorzitter van de Conseil supérieur des forêts, en Nestor Crahay, directeur-generaal van Water en Bos, die het initiatief nam voor het monument.
De plechtigheid werd gekenmerkt door plechtige momenten, waaronder de afroeping van de namen van de elf slachtoffers, begeleid door een uitvoering van De Brabançonne door de grenadiers. Een opvallende gebeurtenis was de vlucht van een vliegtuig dat een bloemenkrans liet vallen die bestemd was om op het monument te vallen, hoewel deze in een nabijgelegen boom belandde.
Op deze dag kreeg kunstenaar Richard Viandier het kruis van de Leopoldsorde uit de handen van de minister van Landbouw ter ere van zijn werk. De plechtigheid eindigde met het planten van een “boom van de bevrijding”, die de hoop voor de toekomst symboliseert. In zijn toespraak verklaarde Henry Carton de Wiart: “We hebben zojuist de doden geëerd en nu kijken we naar de toekomst om het leven te vieren”.
Een levende gedenkplek
Het Monument voor de boswachters blijft een ontroerende herinnering aan de geschiedenis en de natuur. Het nodigt elke bezoeker uit om de offers uit het verleden te herdenken en tegelijk naar de toekomst te kijken, gesymboliseerd door het planten van een boom, een gebaar van leven in dit bos met een rijke geschiedenis.
